Dinsdag 25 december 2007 - Barbara Schlick: 'Heute geboren...'

Weihnachtsoratorium

Brich an, o schőnes Morgenlicht,
und laß den Himmel tagen!
Du Hirtenvolk, erschrecke nicht,
weil dir die Engel sagen,
daß dieses schwaches Knäbelein
soll unser Trost und Freude sein,
dazu den Satan zwingen
und letztlich Frieden bringen.

Und der Engel sprach zu ihnen:

Fürchtet euch nicht, siehe,ich verkündige euch große Freude die allem Volke widerfahren wird. Denn euch ist heute der Heiland geboren, welcher ist Christus, der Herr, in der Stadt David.

De dominee heeft vanmorgen gepreekt over Kerst. Maar gelukkig las hij aan het begin van de dienst een stukje uit de brief van de apostel Paulus aan Titus, hoofdstuk 2, vers 11 ‘Want de genade Gods is verschenen, heilbrengend voor alle mensen’. Toen ik dat gehoord had, wilde ik alweer naar huis. Maar dat ging even niet.

De volgorde van de woorden is van belang. De genade is verschenen. Dat betekent: in je leven doe je er goed aan te rekenen met ‘genade’, met het gratuite, het volkomen onverwachte, desnoods onverdiende. En waar komt dat dan vandaan? Die genade, dat onverwachte? Dat verwijst naar God. Niet als deus ex machina, niet als truc, als ‘Lückenbüßer’, als gatenvuller, als smoesje voor als je het niet meer weet. Nee, zegt Bonhoeffer, als je op het toppunt van je kracht en kunnen bent en als je niets nodig hebt, ook dan speelt het gratuite, de ‘genade’ zegt het christendom dan, een rol. En die genade heet ‘heilbrengend’, bevrijdend dus. Het gaat allemaal om ‘bevrijding’, vrijheid van beweging. En wel ‘aan alle mensen’. Dat is dus de boodschap van Kerst, voor alle mensen. Iedereen mag vrij zijn. En als je met minder genoegen neemt dan met je vrijheid, dan gaat het niet goed met jou, en ook niet met de mensen om je heen.

Weerloos was ik tegen Barbara Schlick. Ik hoorde de uitvoering van het Weihnachtsoratorium door het Collegium Vocale uit Gent en Barbara zong erbij. Zij zong ‘Denn euch ist heute der Heiland geboren, welcher ist Christus, der Herr’. Ze deed het zo wijs en rustig en dus zo mooi, dat de woorden, de muziek, het gevoel direct bij me naar binnen kwam. Wat kan die vrouw geweldig zingen. Bach heeft die zin als het ware dwars gelegd in de aria. Het evangelie van Kerst is bedoeld als dwars, als ergernis, als 'skandalon' (dat is het Griekse woord voor ergernis, schandaal!). De genade (van het christendom) en het dwarse horen bij elkaar. Zo voelt het althans. De harmonisering ervan geeft een zuivere muzikale wending aan. Schlick voelt die wending aan en vertolkt hem, geeft hem door aan jou als luisteraar.
Momenteel beluister ik de uitvoering van het Weihnachtsoratorium van John Elliot Gardener en het Monteverdi Choir.Een andere sopraan dan Barbara zingt dezelfde woorden, terwijl ze de woorden en de portée van de woorden verloren laat gaan.