Dinsdag 17 juli 2007 - Gadamer & Habermas

Zal het eerlijk bekennen: op deze foto staan twee van mijn idolen. De 100-jarige Hans-Georg Gadamer in gesprek met Jürgen Habermas. Beiden hebben ons geleerd hoe belangrijk communicatie en begrip is. 'Het kost je een heel leven om een ander te begrijpen,' zei Gadamer ooit in een tv-documentaire. En het hoofdwerk van Habermas ('het blauwe beest') is het in een blauwe omslag gestoken boek 'Theorie des kommunikativen Handelns'.
Iets over de inhoud van het boek. Als je er alleen voorstaat, is het moeilijk om redelijk te zijn en om dingen echt goed te begrijpen. Redelijkheid, begrip, ontstaat als je met z’n tweeën bent of meer. Habermas zegt, dat alleen het gesprek tussen mensen een bron van redelijkheid is. Op grond van die redelijkheid kun je verstandige dingen doen. En dan bedoelt hij natuurlijk niet zomaar een gesprek, maar een echt gesprek.
Gelijkheid in kansen is het kenmerk van zo’n gesprek. Je moet kansen krijgen en hebben om op een goede manier te spreken (woord en wederwoord kunnen geven). Verder heb je het nodig dat je de dingen kunt thematiseren en dat je ‘Vormeinungen’ kunt kritiseren. Het moet mogelijk zijn om je instelling, je gevoelens en je bedoelingen uit te drukken.
Helaas komen die ideale omstandigheden maar zelden voor. In elk gesprek zijn onder meer mentale restricties van kracht. Niettemin moet er gehandeld worden, alsof die ideale uitgangspunten voor het gesprek er zijn of er althans kunnen komen, ook al wijzen de feiten op het tegengestelde. De ideale gesprekssituatie moet dus geanticipeerd worden en in die anticipatie mag zij verwacht worden.
Habermas weleens horen praten?