Zondag 27 januari 2008 – Paulo Coelho: 'Droom of geboorte...'

We hebben een nieuw woord uitgevonden: ‘Warmhartig’. Leuk, hè? Een echt, werkelijk belangrijke beslissing is als een geboorte. 'I'll find another way...' - dat is kiezen voor een nieuwe weg. Een keuze doet je opnieuw geboren worden. Dat gebeurt niet altijd, maar er zijn beslissingen die een geboorte zijn of die inleiden. Je kunt broeden op iets nieuws. Je kunt je het nieuwe niet eens voorstellen, je kunt er nauwelijks van dromen. Je wéét althans nog niet wat het ongedachte zal zijn. Je ‘wordt’ wat je ‘bent’. Dat is namelijk geboorte.

De Braziliaanse schrijver Paulo Coelho (1947) schrijft ergens: ‘Als we een belangrijke beslissing moeten nemen, kunnen we maar het best vertrouwen op onze impulsen en hartstochten, want ons verstand probeert ons meestal van onze droom af te houden, met als argument dat de tijd er nog niet rijp voor is. Ons verstand is bang voor tegenslag, maar onze intuïtie houdt van het leven en de uitdagingen die het ons stelt.‘ Ik weet nog zo net niet of Coelho hier een nieuwe geboorte bedoelt. Het is hier oppassen geblazen. Een droom waarmaken is niet hetzelfde als geboren worden. Of zie ik het niet goed?

‘... Elk mens wordt twee keer geboren. De eerste keer uit zijn moeder, en de tweede keer uit zichzelf’, schrijft Stefan Hertmans in zijn roman Naar Merelbeke (1994). En inderdaad, volgens Carl Gustav Jung zijn het seksuele en lichamelijke volwassen worden en de ontwikkeling tot een zelfstandig individu niet het einddoel van het levensproces. Een mens moet niet alleen volwassen worden, hij moet ook zelfbewust worden. Dit laatste is een proces dat een leven lang duurt.

Jung situeert het begin van de tweede geboorte in de tweede levenshelft, maar waarschijnlijk begint dit proces al veel vroeger. Men moet niet volwassen zijn - wie wordt er trouwens ooit helemaal volwassen? – om aan het individuatieproces te beginnen. Toch is volwassen worden een noodzakelijk proces. Volwassen worden, iemand worden die zelfstandig en bedachtzaam kan handelen, impliceert namelijk een ‘rationele adaptatie aan de sociale realiteit’, de overname van een rol in de maatschappij. Deze rol noemt Jung de ‘persona’. In vele gevallen identificeert de mens zich uiteindelijk verregaand met deze ‘kunstmatige persoonlijkheid’. Zodra men zich echter realiseert dat de persona niet meer dan een ‘masker’ is, waarachter zich de ‘ware natuur’ van ieder individu verbergt, begint de tweede geboorte. Vanaf dat moment verliest de persona in toenemende mate aan belang en dringen de schaduw (de donkere kanten van de persoonlijkheid en het karakter) en de archetypen van mannelijkheid en vrouwelijkheid (animus en anima) in het bewustzijn. De ‘wederkerige relatie’ tussen het individuele en het collectieve onbewuste wordt ontdekt. Als de bewustwording van het collectieve onbewuste begint, neemt de ‘zelfrealisatie’, de individuele ‘vermenging’ tussen het ‘universele en het unieke’ een aanvang.

Zelfverwezenlijking betekent, volgens Jung, één worden met het ‘Zelf’, één worden ‘met wie je in wezen bent’. Zelfverwezenlijking is dus het proces waarin de mens zijn of haar ‘unieke Zelf […] ontvouwt’. Dit veronderstelt de integratie van tegenstellingen, het overschrijden van grenzen en het omkeren van hiërarchieën als die tussen het universele en het unieke, het bewuste en het onbewuste, het kind en de volwassene. Het proces van het volwassen worden is daarvan, zoals gezegd, slechts een noodzakelijk onderdeel.

Drie romans gaan over dit proces: De kleine Johannes I-III (1885, 1905, 1906) van Frederik van Eeden, Rachels rokje (1994) van Charlotte Mutsaers en Naar Merelbeke (1994) van Stefan Hertmans.

Jij snapt mijn vraag...

Maar het is stil, stil, zooo stil...
En ik huil.
Want jiikj word niet geboren.
Geen tikfout.

En morgen schrijf ik over luchtstromen. Over luchtlagen. Over meteorologen die alleen maar de wolken zien. En meer niet.