Zondag 24 februari 2008 - Toru Takemitsu: 'Winds in the void...'

‘I am rooted, but I flow’.
Virginia Woolf, The Waves.
In het oude denken draait alles om ‘niets’. ‘Alles’ begint met ‘niets’. Leuk, hè? De leukste momenten zijn die als je lacht. Als je ‘niets’ kent, voel je iets aan van het oude denken. ‘Niets’ kun je alleen maar bereiken door ‘alles’ ‘los te laten’. Niet hechten, onthechten.

Ik ga hier niet Eckhart te hulp roepen. Een knappe schrijver gaat onderzoeken hoe in de geschiedenis van het Europese denken de verhouding is geweest tussen denken en voelen. In dat boek zal het ongetwijfeld gaan over Eckhart. Want hij schreef immers over ‘de rede’ met het woord ‘gemüete’ en het begrip ‘intellectus purus’ vertaalde hij zelfs met ‘ledic gemüete’, het lege gemoed.

En over ‘leegte’ moet nog veel verteld worden, want daar schrik je eerst hevig van. Als je het tenminste niet begrijpt. Het begrip is ook niet eng, of nihilistisch. Allemaal niet. Eckhart en Zen zijn niet gek! Er zijn inderdaad veel nonsense koldariteiten in omloop. Maar die slaan om te beginnen de plank mis.

Niets – wil zeggen dat alles – alles – los is en zweeft. ‘Niets’ wil eigenlijk zeggen: ‘niets bepaalds’. Alles is open, en dus ‘niets’. Alleen maar ‘nu’ en verder niets. Dat ‘nu’ het begin is. Geen denken over ‘waarom’ of over ‘hoe’. Kwetsbaarheid. Niets meer regelen, in handen hebben, gewoon alleen maar ‘gaan’ en zelfs misschien wel ‘vergaan’. En al gaande komen de krachten die dragen onder je. En die dragen dan ook. Je merkt dat je gedragen wórdt. Denken dat je valt in een peilloze diepte. Denken ís precies: vallen in een peilloze diepte. Hoe funest is ‘denken’ soms. En je neemt alleen maar een kleine stap – van ‘iets’ naar ‘niets’. Ook geen verdriet meer, tranen, of wat dan ook. Alleen maar de ademloze verwondering van het leven in ‘nu’.

Het is net als Rain Tree van Takemitsu. Het stuk gaat van klank naar klank, van moment tot moment. En dat is dat. Verder niks. Elk moment heeft zijn eigen volheid en vervuldheid. En het is alleen zoals het is. En het is goed elk moment en goed in zichzelf. Volledig aanvaardbaar, elk moment. Niets om te willen, niets om te verlangen. Gewoon de klank zoals hij is, zoals hij nú is. Variërend tot in het verst denkbare. Helemaal los. Als een blad in de wind. Het dwarrelt heerlijk en onbezorgd van het een naar het ander. De kunst is die van het niet hechten. Het je niet láten hechten. Want verdergaan doet pijn als je vastzit. Dan kom je niet over de dingen heen. Dan kom je dus niet verder.

Ik tiep momenteel alsof ik piano speel. Gewoon toets na toets. Van het een naar het ander. Alsmaar voort. Alleen met het ‘niets’ kun je vérder. Loslaten, lege handen, ‘niets’ meenemen. Alleen maar gaan.

En dan komt Braidotti in beeld met haar nomaden-ethiek. ‘Zwervend met Zhuang Zi’ – zwerven! Je bent er alleen maar verantwoordelijk voor dat je waarachtig bent in de situatie van nú. Meer is er niet, meer verantwoordelijkheid is er dus ook niet. Meer schuld ook niet.

Meer niets...
Niets méér...

Toru Takemitsu (1930 - 1996) komt eraan.