Donderdag 9 augustus 2007 - Maurice Knegtel

De vier edele waarheden, een tekst van Maurice Knegtel.

Knegtel (1963) heeft vergelijkende wijsbegeerte gestudeerd en is hoshi ('Dharma-holder') in de Zen traditie van Genpo Roshi. Hij is als initiatiefnemer en leraar verbonden aan het iZen en doceert boeddhistische filosofie en zenmeditatie in binnen- en buitenland. Tevens is hij auteur van diverse boeken over integratie van spiritualiteit in het dagelijkse leven: Voorbij willen en weten (Servire 1998), Zelfonderzoek (Servire 1999) en De vrijheid om te verliezen (Servire 2000). In 2004 verscheen van hem Het Dharma Spel.

Een helder verhaal over de existentiële relevantie van Zen. Als je wilt weten waar de crux van Zen zit, kijk dan goed in deze tekst.

'Pas als het stokt, weet ik dat ik niet aanwezig ben in een situatie. Ofschoon ik natuurlijk altijd aanwezig ben in een situatie. Maar als het stokt, is er afstand, onderscheid, terugdeinzen, verkrampen, wringen, wrijving, pijn. Er loopt iets aan in de as van het wiel van mijn leven. Dit is de eerste edele waarheid van Integrale zen: soms stokt het en dat doet pijn.

Waarom stokt het? Het stokt omdat ik iets doe met de situatie waarin ik me bevind. Dit is een belangrijk inzicht. Het stokt niet omdat de omstandigheden zo zijn, of vanwege de ander, of vanwege welke buiten mezelf liggende conditie dan ook. Het stokt omdat ik iets doe. De oorzaak van het stokken ligt in mij. Als mijn vrouw zegt dat ze wil stoppen met haar baan terwijl we net een huis hebben gekocht, stokt het omdat ik terugdeins en bang ben. De oorzaak van het stokken ligt niet bij mijn vrouw. Zolang ik blijf vechten tegen de gekte op mijn werkplek en rust zoek, duurt mijn lijden aan de drukte voort. Als ik werkelijk aanwezig ben in het gedoe en de drukte ben, is er geen probleem en vind ik rust.

De tweede edele waarheid van Integrale zen is: als het stokt, ligt de oorzaak bij mij, in wat ik doe met wat zich aandient. Het is dan ook klaar wat ik kan doen om de as van het wiel van mijn leven soepeler te laten draaien. Ten eerste, zien wat ik doe en ten tweede, aanwezig zijn in de situatie. Het doel van Integrale zen is werkelijk aanwezig zijn in de situatie waarin ik me bevind. Dit is de derde edele waarheid.

De vraag is hoe? Hoe ben ik aanwezig in de situatie waarin ik me bevind? Ik kan mijn ademhaling en lichaamshouding als hulpmiddelen gebruiken door als ik ontwaak uit mijn strijd, mijn uitademingen een tijdje te volgen en zo van de plaats waar het onderscheid wordt gemaakt te zakken naar de plaats van ontvankelijkheid, dus van mijn voorhoofd naar mijn onderbuik. Ook kan ik mijn lichaam als een antenne afstemmen op de situatie, door oprecht en geaard in een situatie te staan, lopen, zitten of liggen, zodat de situatie door me heen stroomt.

Aanwezig in de gekte op mijn werk is er nu precies wat er is, gekte. Omdat ik me er niet meer tegen verzet, juist geen afstand creëer en niet streef naar rust, is er ruimte. Vanuit deze ruimte handel ik, uitgaande van wat er is, in plaats van te reageren op wat er is. De vierde edele waarheid van Integrale zen is zijn wat zich aandient. Als er een voor mij verontrustende opmerking wordt gemaakt en ik vrees, dan ben ik de verontrustende opmerking en vrees. Als er hollen ijlen draven rennen is, ben ik hollen ijlen draven rennen. Als ik moet afwachten, ben ik afwachten. Er is geen probleem. Ik ben wat er is en handel vanuit niet-weten.

Het stroomt totdat het stokt. De eerste edele waarheid van Integrale zen. Het is niet erg dat het stokt. Als ik zie wat ik doe met wat zich aandient en met behulp van mijn ademhaling of lichaamshouding in de situatie aanwezig ben, kan ik verder. Dan stroomt het weer, totdat het stokt.

De vier edele waarheden van Integrale zen zijn de waarheden van mijn dagelijkse leven als spirituele oefening. Ik ken geen andere beweging dan afdwalen van wat is en terugkeren naar wat is, van stromen naar stokken en van stokken naar stromen. Er is geen bereiken en geen niet-bereiken. Hoe betekenisvol zijn de woorden die mijn leraars leraar voortdurend sprak: 'Gewoon maar doorgaan'.'