Donderdag 27 maart 2008 – 'Er is geen morgen...'

Alleen maar nu...

Heb vandaag tig versies opgezocht van ‘You are so beautiful’. En nu luister ik pianosonate Opus 28 Pastorale van Beethoven. Ook genoten van delen van Raymonda van Glazoenov, het ballet over de twee mannen die streden om het hart van één vrouw. De egoisten, zou Freud denken. En nu hoor ik Sjostakovitsj.

‘Seid wie Kinder, die im Regen und Schnee spielen

Einmal unterwies der Meister jemanden: "Ich werde mit dir nicht über den Geist reden, mit dem man religiöse Enthaltsamkeit praktiziert, sondern lieber den Weg aufzeigen, deine Energie im täglichen Leben einzusetzen."

Dann sagte er: "Egal, was du planst, handle ohne Überlegung, sobald deine Ideen auftauchen. Es ist ein Fehler zu glauben, dass du später noch handeln kannst. Dasselbe gilt fürs Reisen. Wenn du das Gefühl hast, irgendwo hingehen zu sollen, dann mach dich auf den Weg. Denke nicht, du könntest das auch später noch tun. Erinnere dich zum Beispiel an das Gefühl deiner Kindheit, wie du im Regen und Schnee spieltest und dachtest: ‚Ah, was für ein Spaß!' Wenn du mit allem in solch nichtunterscheidender Weise umgehen kannst, wird dein Geist unendlich leicht werden." Mooi.

Als je zo leeft, heb je alles achter je gelaten. Dan zit je aan niets meer vast. En zo is het dus.

Even wat anders. Als je kiest, heb je geen idee, geen idee van wat er staat te gebeuren. Je kunt hoogstens wat vermoeden en zo. Maar ‘een idee hebben’ – nee, denken dus ook niet. Dat zei Anneke een keer tegen me. En niet alleen Anneke, trouwens. Geen idee hebben, niet meer kunnen of willen denken. Trof deze tekst aan in een blog: “Why have we overlooked these important points for so long?” In reply I referred to the phrase now in such common use: “Life has become so complex.” In my opinion we have here the crux of the whole matter, and I venture to predict that before we can unravel the horribly tangled skein of our present existence, we must come to a full STOP, and return to conscious, simple living, believing in the unity underlying all things, and acting in a practical way in accordance with the laws and principles involved.”

Anneke zei dinsdag: ‘Dat is bij jou wel behoorlijk hard gebeurd’. En dat geeft inderdaad reliëf aan een geschiedenis. Full stop. Hee, wat vind je van deze: ‘Fool stop...’. Vind ik zoooo leuk... Trouwens, welke versies van ‘full stop’ kun je bedenken? Grappig dat je ook nog een gewone ‘stop’ hebt. De ‘full stop’ komt helemaal aan het eind. Maar waarom kan de ‘full stop’ niet aan het begin komen? Dat wil Zen eigenlijk. Na een ‘stop’ kun je gewoon op de oude voet verder gaan. Na een ‘full stop’ is er geen verder meer. En toch wel.

Want anders krijg je 'oneindig maal niets'. En daar komen 'duizenden werelden' van. En dan is er niets zo nodig als een 'full stop'. Au!

Even iets tegen Heidegger zeggen: ‘Wat is nou de echte ‘full stop’. Had je eigenlijk wel gelijk met ‘Sein-zum...’? Hoe heb je dan tegen Sein aangekeken? Wat heb je aangezien voor ‘Sein’?’
Zo, klaar.

Heb je de hele ‘Kunst der Fuge’ van Bach weleens beluisterd? En dan de echte, onaangepaste versie. Het werk breekt ineens af, midden in een zin. Een zin, een zin-geving, een zin-volheid. Het breekt gewoon af. Wat is er gebeurd? Bach was aan het werk aan zijn meesterwerk, maar moest het werk laten liggen wegens een dodelijke ziekte. Wat je dus hoort in de Kunst der Fuge is de dood. Zó gaat die te werk...

Nou, wat is nou de échte ‘full stop’? Het is niet wat je denkt dat het is. a. je moet het niet denken; b. beleven kun je het niet, je kunt het niet ‘tot je nemen’. Want anders is het geen ‘full stop’.

Interpunctie maakt een tekst leesbaar. Want zónder is het een brij zonder begin of eind, kun je er geen voor en achter aan vinden.

Wat gebeurt er na een ‘full stop’? Nou, even niks. Bewegingsloos. ‘Zit bewegingsloos in concentratie als een machtige berg’. Die raad geeft Dogen in Zazengi (1200-1253). Zazen is niet zomaar zitten. Het is veel serieuzer dan je zo 1-2-3 zou denken. Stilte wacht op je. En dat kun je niet anders bereiken dan door te stoppen, door los te laten. Het sleutelwoord is ‘loslaten’. Maar je kunt niet alles loslaten. Je bent zo gehecht aan al die gedachten, al die constructies die je in stilte honderdduizend keer maakt, zegt Kierkegaard ergens.
Probeer het maar eens. Laat het eerst maar komen en wuif het dan maar na. Gewoon, doe eens een experiment. En ophouden met denken dan, gaan naar ‘gene zijde’ van het denken. Doe maar even alleen maar leven, ‘just be there’. Weet je hoe eng? En hoe moeilijk?

Het gebied aan gene zijde van het denken waar de belangrijkste beslissingen vallen, is het gebied dat al eeuwen lang het onderwerp van het taoisme is. Het is het gebied van de ontspannen overgave. Het is het gebied waar de river ‘his own flow’ heeft. En het is ook het gebied waar het leven – in het gunstige geval – de mens naartoe leidt. Het heeft te maken met het kromme dat niet recht gebogen kan worden en het ontbrekende dat niet geteld kan worden. Het is ook het gebied waar de vreselijke pijn in het bestaan komt die niet begrepen kan worden, omdat hij ook niet begrepen kan worden. Daarom is wat wij hebben ook zo bijzonder, omdat het begonnen is in dat gebied. Ik durf er niet aan te denken wat er van je wordt als je daar niet gehoorzaam aan bent. Als je jezelf niet dáár laat zijn, als je je dáár niet aan toevertrouwt.

De vraag is hoe het leven je er naartoe leidt. Ik denk doordat je geconfronteerd wordt met de dood, of anderszins met een groot verlies aan zin. Als je hele ‘projet’ in Sartreaanse zin je uit handen geslagen wordt. Het leven drijft je dan hardhandig daar naartoe. Waar naartoe? Naar de ‘full stop’. En als gevolg van de ‘full stop’ heb je niets meer over, ben je alles kwijt. Gelukkig maar.

En het komt alleen tot vervulling in en met de ander. Het lijkt wel alsof het niet gaat om de ander, maar om Het Andere, het gebied wat in Tao bedoeld wordt. Het leven is altijd goed, als je daar maar trecht komt, alleen of samen.
Elke relatie lijkt een kans te zijn, een kans om samen levend daar te komen en om daar veilig te zijn. Als ik bereid ben om met jou daar te gaan, dan doe je er goed aan om die kans aan te grijpen. Nee, niet grijpen, maar dankbaar en stil aan te nemen. Het heeft er alles van dat het gebied alleen ‘the "paired way"’ bereikt kan worden.
De weg wacht op jou, op jullie. Niet andersom, dat is barre onzin. Het is niet zo dat ‘jij’ mijn bestemming bent. De weg is mijn bestemming, dáár moet/mag ik zijn.

Het is een bijzondere ervaring om te merken dat ‘hier en nu’ echt alleen maar het enige referentiepunt is. Het gaat op den duur werken als een oriëntatiepunt. Zoiets als Ockham’s razor: wat niet eenvoudig en elegant gerelateerd kan worden aan de ervaring van ‘hier en nu’ wordt eenvoudig weggegooid, niet serieus genomen, überhaupt niet genomen. Geen dingen meer denken of zeggen die in de grondervaring geen plek kunnen hebben.

Kun je iets met deze bricolage?

In honore P.